Impact!

Het zijn verwarrende tijden vindt Anke van Hal. Door de snel fors stijgende energierekening is enerzijds de aandacht voor energiebesparende maatregelen toegenomen. “Anderzijds is de vraag op welke wijze ze uit te voeren. Ik had altijd een vloeiend verhaal, maar door alles wat er gebeurt is ook dat aan het schuiven. Als ik nu de krant opensla, staan er drie berichten die je vroeger eens in het half jaar las. En dan was ik van zo'n bericht een dag van slag.”

Juist nu is volgens haar het hebben van een langetermijnvisie belangrijk. “Terwijl je je wel moet realiseren dat de wereld aan het veranderen is. Mijn vader zei altijd: ‘geluk kun je afdwingen, maar je moet openstaan voor de dingen die zich voordoen.’ Je moet wel kunnen schakelen en van je plan af kunnen stappen zonder het einddoel uit het oog te verliezen. Wij richten ons vaak op de problemen die ontstaan en gaan die oplossen terwijl we beter de koers kunnen verleggen omdat de wereld is veranderd.”

Je noemt je vader. Is hij een belangrijke inspiratiebron voor jou geweest?

“Absoluut, een hele grote. Mijn vader werkte bij het gemeentelijk energiebedrijf in Rotterdam en was ook betrokken bij de eerste energiewijken in Schiedam. Energiebesparing heb ik thuis met de paplepel ingegoten gekregen. ‘Doe de deur dicht’, die echo zit nog steeds in mijn hoofd. Mijn vader kon zich destijds ook helemaal vinden in de Club van Rome. Zonne-energie moest het helemaal worden.”

In je intree rede maakte je het verschil tussen een georganiseerde reis en een trektocht? Kun je dat uitleggen?

“Het is het verlengde van wat ik zojuist zei over die langetermijnvisie. We weten waar we naartoe willen maar dat punt ligt in de toekomst. Niemand weet wat er dan speelt. En toch wil iedereen van tevoren precies weten waar we gaan stoppen en wat er dan gaat gebeuren. Dat is de georganiseerde reis. Terwijl we naar mijn idee we de stip op de horizon hebben geplaatst. We gaan op pad maar moeten telkens bijschakelen om daar te komen.”

Nee, ik vind dat we gewoon slecht zijn in het opstellen van een langetermijnbeleid. 

Daar is wel lef voor nodig.

“Absoluut. Maar in het verleden is dat wel vertoond. Neem de Deltawerken. Na de watersnoodramp is er een plan gemaakt dat waanzinnig veel geld ging kosten. En dat in een tijd dat we Nederland weer na de Tweede Wereldoorlog aan het opbouwen waren. Er is toen een heel duidelijk punt aan de horizon gezet. Terwijl iedereen toen al wist dat de kans dat het nog eens zou gebeuren minimaal is. Ik vind het van lef getuigen om een dergelijke grote beslissing met een lange termijndoel te nemen met vergaande consequenties. Wat ik nu zie is dat korte termijndingetjes het lange termijndoel telkens overrulen.”

Zijn we in Nederland goed in het maken van een langetermijnvisie?

“Nee, ik vind dat we gewoon slecht zijn in het opstellen van een langetermijnbeleid. Tegelijkertijd ben ik ook wel voorzichtig in het geven van kritiek. Het is ook niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. We hebben allemaal verantwoordelijkheid. Ik snap het wel: elke vier jaar is er weer een politieke verandering.  Dan is het vaak knabbelen aan die langere termijndoelen.”

Vind je dat een zorgelijke situatie?

“Zorgelijk? Ik merk wel dat de stip op de horizon gewoon uit zicht raakt. Je moet het wel serieus nemen. Een treffend voorbeeld is Groningen; dat is natuurlijk een drama. Afgesproken is dat de gaskraan dicht gaat. Maar door de stijgende energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne staat dat weer ter discussie. Als je dus continu het eindpunt ter discussie stelt, creëer je ook geen ruimte voor nieuwe oplossingen. ”

Mijn lijfspreuk is van Napoleon Hill en die zei: ‘doelen zijn dromen met een deadline’.

“Heel mooi en dat sluit aan bij mijn stelling ‘durf te dromen’. Als je dat koppelt, krijg je durf vast te houden aan je doelen. Dat is lastig maar wel fundamenteel. Want daarmee bied je ruimte aan innovatie. Er is ook nog zoveel niet geprobeerd, omdat we telkens op oude oplossingen terugvallen. De stroomversnelling is voortgekomen uit de crisis van 2008 omdat er toen weer ruimte was voor onderzoek en om dingen anders te doen.”

Feit blijft dat de opgave waar we voor staan in de tijd waarin we zitten complex is. Moeten we dat niet gewoon accepteren?

“Of er juist kansen in zien. Want als iets heel ingewikkeld is, heb je ook veel meer haakjes om verbanden te leggen die je anders niet zou leggen. We werken met de Sustiainable Development Goals omdat dit een breed palet is. Er is dus altijd wel iets waar men wakker van ligt. Met andere woorden: als je groter maakt kom je ook dichterbij mensen die bijvoorbeeld helemaal niet zo met energiebesparing bezig zijn. Ik gebruik als metafoor altijd de oplichtende hersenkwab. Als er iets is wat je heel graag wilt, gaat er een lampje bij je branden. Mijn drijfveer was altijd: hoe krijg je dat lampje brandend voor milieumaatregelen. En dat is bij de een omdat die een gadgetliefhebber is en het gaaf vindt om zijn besparing van zonnepanelen via een app in de gaten te houden. De ander trekt het aan omdat het hem of haar helpt om contacten in de buurt te leggen.”

Elke keer gaan we opnieuw het wiel uitvinden

Je zei net dat je door je vader in de jeugd al met energiebesparing bezig was. Ik was vroeger WNF-ranger. Jij ook?

“Zeker. Ik was ook heel fanatiek. Ik was geloof ik zeven jaar toen ik een glasinzamelingsactie op touw heb gezet. Dat was mijn eerste milieuactie.”

Als je nu over de spaarkas van Apple zou beschikken en je het in Nederland voor het zeggen hebt, waar ga je op inzetten?

“Dan kom ik toch uit bij mijn eigen stokpaardje. Ik zet het in op het ondersteunen van innovatie en bevorderen van samenwerking die op nieuwe oplossingen gericht is. We moeten nieuwe initiatieven ondersteunen en de ruimte geven om tot wasdom te komen. En als regelgeving dat in de weg staat moeten we dat aanpassen. Verder hebben we ondertussen zo veel kennis opgedaan maar we benutten het onvoldoende. Elke keer gaan we opnieuw het wiel uitvinden.”

Aan het begin van het gesprek hadden we het over de trektocht die we aan het maken zijn. Hoe verloopt de reis?

“De transitie is in volle gang en dat brengt volgens Jan Rotmans altijd chaos met zich mee. Die chaos is ook nodig om te voorkomen dat we door blijven sukkelen. De urgentie is groot, dus we zaaien ook in steeds vruchtbaarder bodem. Alleen wat er in die bodem zit is niet voor iedereen zichtbaar. En dat brengt het gevaar met zich mee dat partijen niet snel genoeg resultaat zien en er dan maar mee willen stoppen. We moeten geduld hebben. De zaadjes hebben wortels en op een gegeven moment begint het te bloeien. Dan krijg je het kantelpunt. Het is momenteel erg spannend. Hoe gaat het kwartje vallen? En inderdaad, zijn we nog op tijd?”