Impact!

Twintig jaar van zijn leven heeft Freek van ‘t Ooster in de mediawereld aan innovatieprogramma’s gewerkt tot hij via Smart Energy Cities de wereld van de energietransitie inrolde. “In de gesprekken die ik had, bleek mijn manier van denken echt totaal anders te zijn dan wat men in de energiesector gewend was. Kortcyclisch ontwikkelen en innoveren is eigenlijk ondenkbaar in een energiewereld die gericht is op leveringszekerheid en betrouwbaarheid. Er bleken tientallen redenen op voorhand te verzinnen waarom iets niet kan. Heel erg behoudend in z’n aanpak. Dat zie je eigenlijk ook wel in de bouw- en installatiewereld.” 

Tegelijkertijd sprak die nieuwe wereld hem ook aan. En dat had alles te maken met onderwerpen als de energietransitie en het verduurzamingsvraagstuk en de missiegedrevenheid in die opgave. Hij merkte ook dat door zijn achtergrond en het feit dat hij een ‘new kid on the block’ was, hij niet vast zat aan oude conventies. Zo zat hij ooit met netbeheerders aan tafel en merkte hij op een gegeven moment op: “We streven er met alle ontwikkelingen dus eigenlijk naar dat jullie over 30 jaar  niet meer nodig zijn, dan bestaan jullie bedrijven niet meer.” Lachend: “Nee, daar maak je inderdaad geen vrienden mee. Het was ook meer om ze uit te dagen en buiten de kaders te denken.” 

Impact is vooral dat er in de werkelijke wereld iets verandert door wat er in en met innovaties gebeurt.

Op de vraag wat hij verstaat onder impact maken, zegt Freek: “Impact is vooral dat er in de werkelijke wereld iets verandert door wat er in en met innovaties gebeurt. De innovatieprogramma’s waar ik aan werk, richten zich op het vergroten van het innovatievermogen van bedrijven. Door ze daarin te faciliteren bijvoorbeeld via subsidies, experimenteerruimte, fieldlabs of launching customers kunnen ze sneller hun innovaties ontwikkelen en naar de markt brengen en krijgen ze ook veel sneller feedback vanuit de markt over hun beoogde oplossingen. Ik denk altijd richting marktintroductie en opschaling. De impact ontstaat als innovaties in de praktijk worden uitgetest en uitgeprobeerd en uiteindelijk hebben geleid tot concrete producten of diensten.”

Zo heeft hij ook Verbouwstromen ingericht. “Want,” zo legt Freek uit, “als ik dat niet doe, krijg je een soort wetenschappelijke verkenning. Een onderzoeksprogramma over hoe je zou kunnen versnellen. Of een transitieprogramma dat zich richt op het verkrijgen van kennis van hoe de energietransitie verloopt en daar ben ik dus als persoon minder van. Waar het ook bij Verbouwstromen om gaat, is het beantwoorden van de vraag: wanneer komen oplossingen sneller in de markt? Hoe kunnen we veel sneller meer woningen op een betere manier verduurzamen? Wat betekent dat voor de oplossingen, de proposities en de manier van samenwerken in de markt? Hoe zorg je voor doorlopende verbeteringen van die oplossingen? Juist niet door te denken in projecten, maar door te denken in processen, stromen, producten en diensten. Ik heb dus gemerkt dat ik vrij goed ben in het ontwerpen van het soort programma’s die dat faciliteren.”

Waar het ook bij Verbouwstromen om gaat, is het beantwoorden van de vraag: wanneer komen oplossingen sneller in de markt?

Een essentieel aspect van Verbouwstromen is dat het een adaptief en lerend programma is en geen rigide uitrolprogramma. “Dat laatste had men wellicht het liefst gewild. Zo van ‘we gaan 1000 woningen verduurzamen en doen dat op deze manier’. Wij zijn helemaal niet in die positie. Wij kunnen als programma geen opdracht geven voor het verduurzamen van reeksen van woningen of een decreet afvaardigen naar woningcorporaties wat ze wel of niet moeten doen. De kracht van het programma is dat het zich vooral richt op het faciliteren en inspireren van verandering binnen de markt. Het draait om het delen van kennis, over het zoeken naar betere oplossingen en meer efficiëntie, wat in onze ogen leidt tot versnelde verduurzaming van woningen. In de kern moeten partijen daarvoor op een andere manier gaan samenwerken. Dus stoppen met projectdenken en overstappen naar het gezamenlijk organiseren van doorlopende processen om woningen te verduurzamen en het doorlopend willen verbeteren van de oplossingen die worden toegepast in die verduurzaming. Denk aan biobased oplossingen en circulair (ver)bouwen.”

Diep in zijn hart had hij gehoopt dat de markt al verder zou zijn.

Om dat punt te bereiken moet er nog flink wat veranderen. Daar is in zijn ogen nog wel wat voor nodig. Want diep in zijn hart had Freek gehoopt, dat de markt al verder zou zijn. “Dat we al uit concepten konden kiezen of partijen in de startblokken stonden om grote volumes aan te kunnen. Wat we zien, is dat de fabrieken van industriële producten nog steeds leeg staan of niet op een volle capaciteit worden benut. En dat heeft nog echt te maken met het projectmatige karakter van de markt. Het is zo gewoon om iedere keer weer opnieuw te bedenken wat nu weer de beste oplossing voor deze setting is.” 

Keukensector

Na een korte stilte zegt hij dat in het bouwproces ieder stapje een specialisatie is geworden. “En elke specialist wacht weer op de ander waardoor de doorlooptijd van een project vaak vele maanden duurt. Puur door dat vakje voor vakje-proces. In nieuwbouw is dat wellicht nog te organiseren, maar bij renoveren van bestaande (en bewoonde) woningen werkt dat niet. Ik neem vaak het voorbeeld van keukenbouwers. Daar zijn teams geformeerd waarin mensen zitten die een beetje kunnen timmeren, een beetje elektrawerk kunnen en wat verstand hebben van mechanica. Alles nét voldoende om uitstekend een keuken te kunnen plaatsen, maar wel in een (halve) dag. Iedere dag opnieuw. Ik zou graag zien dat in de energietransitie partijen ook op die manier gaan werken. Dus zich veel meer toeleggen op efficiëntie en die procesinnovatie zoeken. Hoe kan dit nou slimmer, hoe kan ik het nog sneller, hoe kan ik het nog beter doen en hoe kan ik oplossingen van derden gebruiken? Met Verbouwstromen gaan we dat stimuleren en faciliteren. Want als we het anders gaan doen, krijgen we samen veel meer voor elkaar. En de tijd dringt!”